İbn Haldun - Devlet

İslam dünyasının belki de en büyük düşünce adamı İbn Haldun bu küçük eserinde devletlerin serüveni, hükümdar ve devlet yönetimi gibi konuları ele almış.

Yazar her başlıktan sonra konuyu birkaç sayfada açıklamış. Sık sık görüşlerini tarihten örneklerle güçlendirmiş. Devletin kuruluşu, ilerleyişi, ihtiyarlaması, parçalanması ve yıkılması gibi konuları açıklamış. Devletin sosyal hayata ve ekonomiye nasıl bir bakış açısının olması gerektiğini anlatmış. Kitabın sonunda ise Halife Me'mun'un Mısır'a vali olarak atadığı Abdullah'ın babası Tahir bin Hüseyin'in oğluna yazdığı mektuba yer vermiş. Mektupta devlet yönetiminde ihtiyaç duyulacak dini ve ahlaki esaslara dikkat çekilmiş.

İbn Haldun dinî karakteri yüksek olan devletlerin kendisinden sayıca güçlü olan devletlere karşı başarılı olacağını söylemiş.

Devletin ancak din, millet, vatan, soy gayreti gibi nir asabiyetle kurulabileceğini ve ayakta kalabileceğini belirtmiş.
Çok sayıda grup ve topluluğun bulunduğu bir bölgede ancak bu gruplardan birinin baskın olmasıyla güçlü bir devlet kurulabileceğini açıklamış.

Hükümdarın zamanla tüm gücü elinde toplayacağını ve bunun insanın yaratılışında olduğunu belirtmiş.
Devletlerin kuruluş aşamasında göçebe bir nitelik taşıdığını söylemiş.
Ekonomik olarak devletin liberal bir tutum takınması gerektiğini devletin kesinlikle ticaret yapmaması gerektiğini nedenleriyle birlikte açıklamış.
Devletin adaletli olması gerektiğine vurgu yapmış. İnsanların mallarını haksızca ellerinden almanın onlarda mal edinmek için çalışma gayretini kıracağı söylenmiş. Haksız olarak vergi toplamanın zulüm olduğuna işaret edilmiş.

İbn Haldun'un bu eserini okuyunca aklımız ister istemez birçok konuda (özellikle asabiyet ve dine bakış açısı konuları) Machiavelli'nin Prens adlı eserine gidiyor. İbn Haldun'un Devlet'i Prens'ten yaklaşık 150 sene önce yazdığını önemle belirtelim.